Buletini Mujor Tetor 2025

Rikthim tek historitë e Tetorit 2025

Tetori ishte një muaj ku realiteti shqiptar u shfaq në kontrastet e tij më të forta: mes dritës dhe errësirës, shpresës dhe lodhjes, kujtesës dhe revoltës. Në çdo histori të publikuar, u ndje një frymë e përbashkët, ajo e njerëzve që përballen çdo ditë me mungesë dinjiteti, heshtje institucionale dhe shpesh me një sistem që harron të dëgjojë. Ky muaj na solli rrëfime të dhimbshme, por edhe reflektime të nevojshme për mënyrën se si ndërtojmë një shoqëri më të drejtë e më humane.

Në zemër të Tiranës, Piramida e Tiranës, nga simbol i pushtetit në qendër të konsumit u bë metaforë e përsosur e tranzicionit tonë: një strukturë që ka parë glorifikim, braktisje, nostalgji dhe sot transformim në hapësirë tregtare e teknologjike. Nga një tempull ideologjik, në një qendër konsumizmi, një pasqyrë e Shqipërisë që kërkon modernitet, por rrallë ndalet të pyesë çfarë humbet në këtë rrugë.

Në të njëjtën kohë, Boom-i i ndërtimit në Tiranë çdo ditë tregon fytyrën tjetër të këtij “zhvillimi”: një qytet që ngrihet më shpejt se planifikimi, ku betoni zë frymën e ajrit dhe paratë publike derdhen pa transparencë. Qytetarët e ndjejnë këtë peshë në çdo rrugë që hapet pa standard, në çdo trotuar që zhduket nën një kafe të re, dhe në çdo hapësirë të gjelbër që mbulohet nga hije kullash. E njëjta ndjenjë braktisjeje u ndje edhe tek Ura e Rubikut, simbol i një infrastrukture që s’mban më as peshën e përditshmërisë së qytetarëve.

Në frontin e shëndetit dhe dinjitetit njerëzor, tetori solli histori që prekin thellë ndërgjegjen. Me ligje të vitit ‘96 që shkaktojnë dhimbje në 2025 shohim realitetin absurd të një ligji që nuk njeh më kohën, duke lënë jetimët në mëshirën e fatit. Ndërsa protestat e shoqatave të të verbërve në Tiranë gjatë Ditës Ndërkombëtare të Shkopit të Bardhë dëshmuan sesi 13.500 qytetarë jetojnë mes premtimeve të harruara dhe politikave që ekzistojnë vetëm në letër. Po aq e rëndë mbetet edhe situata për personat me probleme të shëndetit mendor, një sistem që shembet nën mungesën e fondeve, kujdesit dhe përgjegjësisë.

Por dhimbja nuk qëndroi vetëm në fushën e shëndetit. Në një muaj kur ndërgjegjja kolektive u vu në provë, Tetori i Zi solli zërat e qytetarëve që protestuan për mungesën e ilaçeve dhe trajtimit në Onkologjik. Në vend të shpresës rozë, Tirana u mbulua me të zezë, si shenjë e revoltës kundër një sistemi që s’kupton më kuptimin e fjalës “kujdes”. Dhe në të njëjtën frymë, Ligji mbron, por realiteti ndëshkon rikujtoi padrejtësinë që përjetojnë gratë shtatzëna në vendin e punës.

Në sferën e mjedisit, alarmi vazhdon të bjerë pa u dëgjuar. Lumenjë toksikë vijojnë ene të rrjedhin duke shkatërruar ekosistemet dhe shëndetin e njerëzve. Dhe ndërsa lumenjtë vdesin, hulumtimet mbi cilësinë e ushqimeve në tryezat tona treguan se edhe ushqimi që hamë është shpesh jashtë çdo kontrolli.

Por tetori nuk foli vetëm për dështime. Ai na kujtoi se kujtesa dhe reflektimi mbeten armët më të forta të një shoqërie që kërkon të rritet. Në Spaç, ekspozita “Maskat që zbulojnë” solli një akt guximi artistik: maska që nuk fshehin, por zbulojnë plagët e së kaluarës – një kujtesë e fortë se e kaluara nuk zhduket duke e heshtur.

Dhe mes gjithë këtyre rrëfimeve, një zë i qetë por i fuqishëm erdhi përmes podcastit “Shoqëria shqiptare: deri ku arrijmë për vëmendje?”, një bisedë që na bëri të mendojmë mbi etjen për dukje, spektaklin e përditshëm dhe rrezikun për të harruar kush jemi në të vërtetë.

Ky ishte Tetori ynë: një muaj që na bëri të shohim më qartë plagët dhe kontradiktat, por edhe forcën e fjalës që i bën ato të dukshme. Ju ftojmë t’i riktheheni këtyre historive, t’i ndani, t’i lexoni dhe t’i dëgjoni me kujdes, sepse gazetaria jonë nuk ndalet tek lajmi, por vazhdon të kërkojë kuptim dhe ndryshim.

Shoqëria shqiptare: deri ku arrijmë për vëmendje?

Në një shoqëri ku gjithçka shndërrohet në spektakël, vëmendja është bërë pushteti më i madh. Nga rrjetet sociale tek mediat, nga shfaqjet e përditshme tek debati publik, çdo gjest, çdo fjalë, çdo imazh duket se ka vetëm një qëllim: të tërheqë sytë e të tjerëve. Por çfarë ndodh me përmbajtjen, me mendimin, me dinjitetin, kur gjithçka matet me pëlqime dhe ndjekës?

Në këtë episod të “Table Talk”, sociologu Ergys Mertiri flet për etjen e shoqërisë shqiptare për vëmendje, një etje që na bën të ndërtojmë identitete të rreme, të jetojmë mes dy botëve, dhe të harrojmë ngadalë kush jemi në të vërtetë.